بیماری وسواس از بیماری‌های شایعی است که افراد زیادی به آن مبتلا هستند. وسواس نوعی رفتار است که فرد آن را بارها تکرار می‌کند و به دلیل انجام مداوم آن و درگیری ذهن با یک موضوع خاص، زندگی فرد اختلال پیدا می‌کند. در حوزه روانپزشکی متخصصان این رشته برای بهبود بیمارانی که وسواس هستند با درمان‌های مناسب توانسته‌اند به بیماران کمک کنند. وسواس انواع مختلفی دارد که شامل وسواس فکری، وسواس شستشو، تقارن، نظم و ترتیب و … است که برای هر یک از این موارد، درمان‌های متنوعی وجود دارد.
برای درمان بیماری وسواس مراجعه به روانپزشک باتجربه بسیار مهم است. در صورت مراجعه فرد به افراد غیر متخصص، نه تنها بیماری بهبود پیدا نمی‌کند بلکه فرد دچار وسواس مزمن، استرس و اضطراب می‌شود. در مراحل درمان، همکاری بیمار و خانواده او تأثیر زیادی بر طول دوره درمان دارد. اگر فرد بپذیرد که به بیماری وسواس مبتلا است و خانواده نیز او را درک کنند، موجب تسریع در روند بهبودی بیمار می‌شود.
یکی از روش‌های مؤثر برای درمان وسواس، روان‌درمانی است که به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند. روان‌درمانی توسط روانشناس بالینی صورت می‌گیرد و متخصص با ایجاد شرایط مشابه که وسواس در فرد ایجاد می‌کند، به بیمار اجازه نمی‌دهد واکنشی از خود نشان بدهد و در این شرایط فرد استرس شدیدی پیدا می‌کند. متخصص برای کاهش استرس و تکمیل دوره درمان با این روش، دارویی برای بیمار تجویز می‌کند. فرد در طول دوره درمان به تدریج افکار و اضطراب را کنترل کرده و می‌تواند رفتار خود را مدیریت کند.
درمان وسواس فکری
در وسواس فکری فرد بیمار به طور مکرر فکر خود را مشغول یک موضوع خاص می‌کند و قادر به کنترل آن نیست. اختلال وسواس فکری با روش‌های دارودرمانی، شناختی‌رفتاری و ترکیب دو روش دارودرمانی و شناختی‌رفتاری، درمان می‌شود.
دارو درمانی:
روانپزشک در روش دارودرمانی با تجویز داروهایی مانند فلوکستین، فلووکسامین، سرتالین، کلومیپرامین و … به مهار این بیماری می‌پردازد. بیمار باید این داروها را به مدت طولانی استفاده کند و ممکن است دو یا سه ماه طول بکشد تا علائم بیماری کاهش یابد. این داروها به عنوان مکمل استفاده می‌شود و مصرف آن‌ها به تنهایی در برطرف کردن نشانه‌های وسواس فکری مؤثر نیست.
شناختی رفتاری
درمان وسواس فکری به شیوه شناختی‌رفتاری شامل دو قسمت است:
- مواجه شدن با رفتار وسواس‌گونه و جلوگیری از واکنش
- شناخت‌درمانی
– در بخش نخست بیمار توسط متخصص با عوامل تشدیدکننده وسواس فکری مواجه می‌شود و تلاش می‌کند آن را کنترل کند. فرد با این عملکرد یاد می‌گیرد برای رهایی از استرس، نیازی نیست رفتارهای خود را به طور مداوم تکرار کند و به تدریج توانایی کنترل وسواس فکری و عملی را به دست می‌آورد. بخش شناخت‌درمانی، به افکار مصیبت‌بار و مسئولیت‌های سنگین که بیمار برای خود تصور می‌کند، متمرکز است. شناخت‌درمانی از شیوه‌های سالم واکنش به افکار وسواسی است که روانپزشک بدون اینکه به یک روش عملی متوسل شود آن را به بیمار آموزش می‌دهد. روش شناختی‌رفتاری شیوه‌ای مؤثر برای درمان بیماران وسواس فکری است.
درمان‌های دیگری نیز برای اختلال وسواس فکری وجود دارد که عبارت است از:
خانواده درمانی
فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری مشکلاتی را در زندگی خانوادگی به وجود می‌آورد. خانواده‌درمانی با درک و شناختی که از این اختلال به دست می‌آورند، در کاهش ناسازگاری‌های خانوادگی بسیار مؤثر هستند. در این روش به اعضای خانواده آموزش می‌دهند که چگونه در محیط خانواده به فرد بیمار کمک کنند و بر مشکلات غلبه داشته باشند.
گروه درمانی
گروه‌درمانی از طریق گردهم‌آوری افرادی که اختلال وسواس فکری دارند، موجب پشتوانه و دلگرمی افراد می‌شود و حالت افسردگی و منزوی بودن آن‌ها را کاهش می‌دهد.
درمان وسواس شست و شو
افراد زیادی مبتلا به وسواس شستشو هستند و نمی‌توانند این کار خود را ترک کنند. برای رهایی از وسواس شستشو به طور مکرر همه وسایل را با آب شستشو می‌دهند و به همه چیز حساس هستند. افراد می‌توانند در این رابطه به یک روانپزشک مراجعه کنند و از او در این زمینه کمک بگیرند. با مشاوره‌هایی که متخصص می‌دهد، درمان این اختلال امکانپذیر است. برای درمان وسواس شستشو راه‌حل‌های زیر توصیه می‌شود.
طبقه بندی ترس‌ها
بیمار به کمک درمانگر از آلودگی‌هایی که بیشتر موجب هراس او می‌شود، بر اساس میزان شدت آن از شدیدترین به ضعیف‌ترین را طبقه‌بندی می‌کند. سپس درمانگر برای مواجهه فرد با این ترس‌ها بر طبق این لیست عمل می‌کند.
مواجهه با آلودگی
اصلی‌ترین روش برای درمان وسواس شستشو، مواجهه‌سازی فرد با آلودگی است. اگر فرد به وسواس تمیزی و شستشو مبتلا است، به کمک درمانگر تشویق می‌شود تا با وسیله‌ای که فکر می‌کند آلوده است تماس برقرار کند و سپس به مدت چند ساعت مانع از شستن دست یا پا می‌شود. درمانگر در حین مواجهه‌سازی از انجام شستشو که به فرد احساس خوشایندی می‌دهد اجتناب می‌کند تا این عمل برای فرد عادی تلقی شود. مقاومت در برابر این احساسات به فرد می‌آموزد که بدون انجام شستن هم می‌توان احساس خوبی داشت. پافشاری بر انجام تمرین‌های مواجهه‌سازی بسیار مهم است؛ زیرا شدت کاهش استرس و اضطراب در افراد متفاوت است. ممکن است فردی در زمان ابتدایی تمرین و فردی دیگر پس از گذراندن دوره‌های طولانی با این حالت انس بگیرد.
خود نظارتی
فرد وسواس با ثبت تعداد مراحل شستشوی دست‌های خود می‌تواند با کمک یک درمانگر بر این بیماری غلبه کند. خودنظارتی در پیگیری موفقیت بیمار تأثیر زیادی دارد. وقتی بیمار از طریق خودنظارتی، بهبود علائم وسواسی و پیشرفت خود را در طول دوره درمان مشاهده می‌کند، این امر انگیزه و تلاش فرد را افزایش می‌دهد.
درمان وسواس کودکان
درمان وسواس در کودکان، فرآیندی طولانی است و برای نتیجه‌گیری بهتر باید والدین در تمام مراحل درمان، حمایت خود را از کودک ابراز کنند. برای درمان این اختلال در کودکان، مراجعه به روانشناس و شرکت در جلسات مشاوره تأثیرگذار است. در ابتدا سن کودک، سطح بلوغ، وضعیت پزشکی، سطح تحمل کودک برای مصرف برخی داروها و … بررسی می‌شود. درمانگر با روش شناختی‌رفتاری برای کنترل این بیماری به کودک کمک می‌کند. در طول دوره درمان به اعضای خانواده آموزش داده می‌شود که چگونه بیماری را مدیریت کنند. در این درمان کودک مهارت‌های کاربردی را آموزش می‌بیند و یاد می‌گیرد که چگونه با ترس‌ها مواجه شود و بر استرس و اضطرابی که همراه دارد، غلبه کند.
منبع: TIMAG
